کد مطلب:47632 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:13

گنجینه پرسمان » قرآن

كدام سوره به معناي غنائم جنگي و ثروتهاي عمومي است؟

سورة انفال، در آية 1 سورة انفال، آمده است: از تو دربارة انفال ]غنائم يا هر گونه مال بدون مالك مشخص[ سؤال ميكنند، بگو: انفال مخصوص خدا و پيامبر است....

انفال در اصل از مادة نفل (بر وزن نفع) به معني زيادي است و اين كه به نمازهاي مستحب نافله گفته ميشود چون اضافة بر واجبات است.(ر.ك: مفردات راغب، مادة نفل / تفسير نمونه، آيت الله مكارم شيرازي و ديگران، ج 74، ص 81 و 82، دارالكتب الاسلامية.)

انفال در آية ياد شده، در زمينة غنائم جنگي مطرح شده، ولي مفهومي كلي و عمومي را در بر دارد و تمام اموال اضافي، يعني آن چه مالك خصوصي ندارد، را شامل ميشود. در روايات اهلبيت: نيز به معناي وسيعي اشاره شده است; براي نمونه در روايت معتبري از امام باقر و امام صادقميخوانيم: انفال اموالي است كه از منطقة جنگ، بدون جنگ گرفته ميشود و همچنين سرزميني كه اهلش آن را ترك كنند (به آن فيء گفته ميشود كه توضيح آن خواهد آمد)، و ميراث كسي كه وارثي نداشته باشد و سرزمين و اموالي كه پادشاهان به اين و آن ميبخشيدند ـ در صورتي كه مناسب آن شناخته نشود ـ و بيشهزارها و جنگلها و درهها و سرزمينهاي موات كه همة اينها از آن خدا و پيامبر9 و پس از او براي كسي است كه قائم مقام اوست و او آن را در هر راه كه مصلحت خويش و مصلحت فردي كه تحت تكفل او هستند، ببيند، مصرف خواهد كرد.(تفسير نمونه، ج 7، ص 81 و 82 به نقل از: تفسير كنز العرفان، ج 1، ص 354.)

در روايت ديگري ميخوانيم: غنائم بدر ويژة پيامبر9 بود و او با بخشيدن به جنگجويان بين آنها تقسيم كرد.(همان / براي آگاهي بيشتر ر.ك: معجم فقه الجواهر، شيخ محمد حسن نجفي جواهري، ج 1، مدخل انفال، ص 507 ـ 512، الغدير، بيروت، چاپ اول.)

فيء ـ يكي از موارد انفال ـ به معناي رجوع و بازگشت است و در اصطلاح، اموال و زمينهايي است كه بدون جنگ عايد جامعه اسلامي ميشود.(قاموس القرآن، سيد علي اكبر قرشي، ماده فيء; تفسير نمونه، ج 23، ص 502 / معجم الجواهر، همان.)

فيء در قرآن نيامده، ولي افأ ـ از همان ماده ـ آمده است: وَ مَآ أَفَآءَ اللَّهُ عَلَيَ رَسُولِهِ مِنْهُمْ فَمَآ أَوْجَفْتُمْ عَلَيْهِ مِنْ خَيْلٍ وَ لاَ رِكَابٍ...;(حشر،6) آنچه را خدا به رسولش از آنها ]يهود[ بازگرداند، چيزي است كه شما براي به دست آوردن آن ]زحمتي نكشيديد[، نه اسبي تاختيد و نه شتري، ولي خداوند رسولان خود را بر هر كس بخواهد، مسلط ميسازد و خدا بر هر چيز قادر است.

آيه 7 همين سوره موارد مصرف فيء را بيان كرده است. در دوران غيبت انفال و فيء در اختيار ولي فقيه و حاكم شرع است.(معجم فقه الجواهر، ج 1، ص 510 / جواهر الكلام، ج 16، ص 134 ـ 141.)